Jeżeli grób jest ziemny i nie ma fundamentów, które zapobiegłyby osuwaniu pomnika, to nagrobek stawia się mniej więcej w okresie 6 miesięcy po pogrzebie. Zanim zamówi się pomnik, należy zastanowić się nad tym, czy w grobie będzie pochowany ktoś jeszcze.
Przed 26 laty postawiłem mojej zmarłej mamie pomnik. Od tego czasu nie utrzymywałem kontaktów z rodziną mamy. Odwiedzałem grób mamy dwa razy do roku, bo mieszkam na drugim końcu Polski. W tym roku dowiedziałem się, że bez mojej zgody ciotka (siostra mamy) wymieniła pomnik na nowy. Niczego ze mną nie konsultowała. Jestem rozgoryczony faktem, że dewastowała pomnik, który postawiłem i nie życzę sobie, aby ciotka wtrącała się w moje sprawy. Czy powinienem tę sprawę zgłosić na policję? Czy powinienem walczyć o odszkodowanie czy o odtworzenie pomnika? Jakie mam szanse na wygraną w sądzie? Prawo do grobu, dysponent grobu Kwestia grobu w polskim prawie to skomplikowany temat, szczególnie z tego powodu, że nie został on uregulowany kompleksowo. Przyjmuje się, że podstawowym i pierwotnym źródłem prawa do grobu jest umowa cywilnoprawna zawarta z zarządcą cmentarza przez osobę uprawnioną do pochowania zwłok. Jest to umowa nienazwana, której treścią jest przyjęcie zwłok osoby zmarłej do pochówku (v. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 66/10 – LEX nr 738085 i z dnia 6 lutego 2015 r., II CSK 317/14 – LEX nr 1667716). Dysponent grobu uprawniony jest do podejmowania wszelkich decyzji dotyczących grobu, a w szczególności jego użycia do kolejnych pogrzebów, ekshumacji, utrzymania lub likwidacji. Jeśli dysponentami grobu są dwie lub więcej osób, wszelkie decyzje związane z grobem powinny być podejmowane przez wszystkie te osoby lub przez jedną z nich, upoważnioną przez osoby pozostałe. Prawo do grobu, w świetle poglądów orzecznictwa i doktryny, ma szczególny, dwojaki charakter. W pierwszym rzędzie jest to prawo o charakterze osobistym, bowiem ściśle powiązane jest z kultem osoby zmarłej, który stanowi dobro osobiste podlegające ochronie prawnej i jako prawo osobiste jest ono co do zasady niezbywalne oraz niedziedziczne. Prawo do grobu ma również charakter majątkowy i jako takie może stanowić przedmiot obrotu oraz dziedziczenia. Przyjmuje się przy tym, że prawo do miejsca grzebalnego zachowuje charakter majątkowy od chwili nabycia takiego prawa od podmiotu zarządzającego cmentarzem przez osobę żyjącą do momentu pochowania tam zwłok ludzkich. Dopóki zatem nie nastąpił w danym miejscu pochówek, to majątkowy charakter prawa do grobu istnieje i prawo to może być przedmiotem obrotu prawnego. Z chwilą dokonania w takim miejscu pochówku – prawa osobiste, związane z kultem osoby zmarłej tam pochowanej, uzyskują prymat nad uprawnieniami majątkowymi. Prawo do grobu nie jest dziedziczne i nie wchodzi w skład masy spadkowej. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1994 r., sygn. akt. III CZP 155/94, w której Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził: „Takie prawo do grobu, na treść którego składają się elementy o charakterze majątkowym, jak i elementy o charakterze wyłącznie osobistym, nie może być przedmiotem działu spadku ani podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami”. Orzecznictwo sądowe przyjęło pogląd, że po pochowaniu zmarłego dopuszczalność rozporządzenia prawem do grobu wygasa oraz że nie jest możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od uprawnień osobistych do grobu. Prawa majątkowe z momentem pochówku tracą swoją odrębność i nie mogą być przedmiotem wyłącznego korzystania lub rozporządzania przez osobę uprawnioną (v. przywołane powyżej orzeczenia SN). U podstaw tego poglądu leży cel w postaci ochrony uprawnień pozostałych – poza dysponentem grobu – członków rodziny zmarłego pochowanego w tym grobie do kultu zmarłego. Prawo kultywowania pamięci zmarłych Prawo do kultywowania pamięci zmarłych osób najbliższych należy do dóbr osobistych chronionych przepisami art. 23 i art. 24 Kodeksu cywilnego ( Chociaż art. 23 wymieniając różne rodzaje dóbr osobistych, nie wspomina o kulcie pamięci zmarłych, jednakże należy mieć na uwadze, że przepis ten wymienia najważniejsze dobra osobiste, jak to wynika z użycia sformułowania „w szczególności”, przykładowo, a zatem niezależnie od wymienionych w nim dóbr osobistych przepisy szczególne mogą udzielać ochrony prawnej innym jeszcze wartościom mającym charakter dóbr osobistych. Poszanowanie tego dobra zapewnia między innymi przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zgodnie z którym prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej. Z tych uprawnień wynikają dalsze uprawnienia do pielęgnacji grobu, odwiedzania go i oddawania się kontemplacji, odbywania ceremonii religijnych itp. Wszystkie te uprawnienia służą ochronie sfery uczuciowej wiążącej się z kultem pamięci zmarłego i stanowiącej dobro osobiste człowieka. Poszerzenie grona dysponentów grobu po pierwszym pochówku Osoba, która wybudowała grób na podstawie zawartej przez siebie umowy z zarządem cmentarza i uiściła należną opłatę cmentarną, z chwilą pochowania pierwszego zmarłego nie może już bez porozumienia z osobami, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach, decydować samodzielnie o pochowaniu w tym grobie innych zmarłych. Grono tych najbliższych osób to: pozostały małżonek(ka), krewni zstępni (dzieci, wnuki), krewni wstępni (rodzice, dziadkowie), krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do 1 stopnia. O pochowaniu zwłok w grobie mającym charakter grobu rodzinnego decydują wspólnie: osoba, która poniosła koszty budowy grobu i uiściła opłatę za korzystanie z miejsca na cmentarzu, oraz członkowie najbliższej rodziny, dla której grób został przeznaczony; w razie sporu każda z wymienionych osób może się zwrócić o rozstrzygnięcie do sądu. Orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych od lat stoi na stanowisku ochrony i nienaruszalności grobu, jako szczególnego prawa osób bliskich zmarłemu, nawet kosztem ich wzajemnych późniejszych celów i niejednokrotnie spornych relacji (patrz: wyrok SN z 13 II 1979, I CR 25/79, wyrok SA w Łodzi z 5 V 1992 I ACa 140/92). Naruszenie prawa do grobu a roszczenie odszkodowawcze Art. 24 § 2 stanowi, że jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Odpowiedzialność na podstawie art. 24 jest odpowiedzialnością deliktową, która w przypadku roszczeń odszkodowawczych za naruszenie dóbr osobistych aktualizuje się w przepisach art. 415 i n. W ramach kultu zmarłych „prawo do grobu” obejmuje szereg uprawnień związanych zarówno z pochówkiem, jak i następnym urządzeniem wystroju grobu, wystawieniem nagrobka i wykonywaniem zwyczajowo przyjętych czynności, takich jak np. składanie na grobie kwiatów i wieńców, palenie zniczy oraz sprawowanie przy grobie obrzędów religijnych (tak w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1970 r., sygn. akt. III CZP 75/70, OSNCP 1971/7-8 poz. 127, uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1994 r., sygn. akt. III CZP 155/94, OSNC 1995/3 poz. 52, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt. II CKN 980/2000, OSNC 2004/3 poz. 42) Z pewnością takim uprawnieniem jest także naprawa nagrobka, jeśli jest zniszczony. Nikt nie ma jednak na to wyłączności. Od momentu pochowania mamy takie samo prawa do grobu ma Pan, jak i pozostali członkowie rodziny, a opłata uiszczona w zarządzie cmentarza nie ma tu znaczenia. Jeśli nie widzi Pan możliwości porozumienia się z ciotką co do nagrobka, sprawę należy skierować do sądu cywilnego. W powództwie może Pan żądać przywrócenia stanu poprzedniego i zaniechania dalszych naruszeń przez ciotkę. Teoretycznie może Pan też żądać odszkodowania, ale trudno będzie wyliczyć sumę szkody, jaką Pan poniósł. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼
Tak też ustalono jeszcze w 2014 r., gdy sierpem i młotem na cmentarzu na Kulach zainteresował się ówczesny szef „Solidarności" w Częstochowie Mirosław Kowalik. Urząd miasta zwrócił się wtedy do urzędu wojewódzkiego, który formalnie sprawuje pieczę nad grobami wojennymi, oraz do Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Prawo do decydowania o grobie W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga pojęcie „prawa do grobu”, ponieważ wokół niego narosło wiele nieporozumień. Możemy wyróżnić jego następujące cechy. Po pierwsze – nie istnieje ogólnie pojmowane „prawo do grobu”. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 2 grudnia 1994 r. (III CZP 155/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 52): przede wszystkim zauważyć należy, że pomimo używanego w doktrynie i orzecznictwie sformułowania „prawo do grobu”, w obowiązującym obecnie stanie prawnym nie występuje nazwane w ten sposób prawo, które mogłoby być rozumiane jako uregulowane przez przepisy prawa cywilnego prawo podmiotowe, obejmujące określoną sferę uprawnień. W rzeczywistości to pojęcie obejmuje różne uprawnienia o całkowicie odmiennym charakterze, a mianowicie mające charakter majątkowy lub niemajątkowy, ewentualnie można też mówić w konkretnych wypadkach o przewadze któregoś z tych elementów Według wyroku Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 14 października 2011 r. (III CSK 340/10) posłużenie się takim pojęciem nie pozwala więc na stwierdzenie, że chodzi o jakiś samodzielny i jednolity zakres uprawnień, w związku z czym w każdym poszczególnym wypadku niezbędne jest jednoznaczne określenie, jakie konkretne uprawnienia są objęte tak ogólnie rozumianym prawem do grobu. Po drugie – znaczenie tzw. pokładnego (opłaty za grób) jest zupełnie inne niż w większości się wydaje. Polega na tym, że grób, za który uiszczono opłatę, nie może być użyty do ponownego chowania, a nie na tym, że osoba, która uiściła opłatę, staje się „właścicielem grobu” czy też nabywa „prawo do grobu”. Opłata wniesiona przez Panią ma więc znaczenie o tyle, że na 20 lat została zawarta umowa z zarządem cmentarza o korzystanie z grobu. Stanowi ona gwarancję, że przez okres, za który została uiszczona opłata, nie będzie tam pochowana inna osoba (spoza Pani rodziny), nawet gdyby grób został zaniedbany. Jednoznacznie stanowi o tym art. 7 ust. 1 ustawy o cmentarzach: grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. Po trzecie – nawet fundator grobu czy osoba, która go wybudowała, ma wyłączne prawo decydować o grobie, ale tylko do momentu pierwszego pochówku. We wspomnianym powyżej wyroku czytamy: W szczególności wyróżnić można uprawnienia do grobu, wynikające z umowy, zawartej na podstawie art. 7 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, które w przeważającym zakresie mają charakter przede wszystkim majątkowy, zwłaszcza dopóty, dopóki w konkretnym grobie nie zostanie pochowana żadna zmarła osoba, ponieważ wtedy jest to jeszcze w zasadzie jedynie miejsce przeznaczone na grób (w znaczeniu ścisłym, rozumianym jako miejsce pochówku zmarłego). Nawet fakt, że jeden z członków rodziny jest fundatorem grobu rodzinnego, nie może uszczuplać uprawnień pozostałych członków rodziny. Uprawnienia do grobu w którym spoczywają zwłoki najbliższej rodziny Inni członkowie najbliższej rodziny zmarłego mają również wiele uprawnień do grobu, w którym spoczywają zwłoki zmarłego, np. prawo do stałego odwiedzania grobu, stałego utrzymywania go w należytym stanie (np. remontu nagrobka), prawo dokonywania zmian o charakterze dekoracyjnym, w czym przejawia się ich swoiste władztwo faktyczne nad grobem, i to niezależnie od częstotliwości i zakresu korzystania z tych uprawnień (tak: wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 8 listopada 2007 r., III CSK 151/07). Dlatego SN przyjął, że i w takim wypadku członkowie rodziny są współuprawnionymi, w związku z tym nie można uznać, iż osoba, która wybudowała grób rodzinny, może sama decydować o prawie pochowania w nim zwłok innych osób, poza zwłokami tej osoby, dla której grób został wybudowany. Jedyny wyjątek dotyczy więc sytuacji, gdy grób rodzinny wybudowała (ufundowała) jedna osoba. W takim wypadku ma ona prawo do wyłącznego rozporządzania tym grobem, ale tylko raz, mianowicie przez pochowanie w nim pierwszego zmarłego. Z chwilą pochowania pierwszego zmarłego osoby najbliższe, określone w art. 10 ust. 1, nabywają określone uprawnienia. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 22 września 2009 r. (I ACa 573/09): Jeżeli grób rodzinny wybudowała tylko jedna osoba bez umowy z innymi, to przysługuje jej wyłączne prawo rozporządzania tym grobem tylko raz: przez pochowanie w nim pierwszego zmarłego. Z tą chwilą osoby najbliższe, określone w art. 10 ust. 1 ustawy, nabywają już własne uprawnienia nie tylko do stałego odwiedzania grobu, dokonywania zmian o charakterze dekoracyjnym itp., ale prócz tego także do współdecydowania razem z osobą dotychczas uprawnioną, która poniosła koszty budowy grobu, zawarła umowę z zarządem cmentarza i uiściła opłatę za korzystanie z miejsca na nim, o tym, kto, oprócz osoby już pochowanej, może być jeszcze w tym samym grobie pochowany. W ten sposób powstaje współuprawnienie, polegające na wspólności prawa do grobu. Tym bardziej oczywiście dotyczy to sytuacji, kiedy ktoś (nie będąc fundatorem) uiścił jedynie opłatę za grób. Po czwarte – w przypadku sporu pomiędzy współuprawnionymi do grobu o dokonanie czynności dotyczącej tego grobu (zwykle jest to pochówek), decyduje sąd. Spór między rodzeństwem o prawo do decydowania o grobie Jedna ze znanych spraw na gruncie takiego stanu faktycznego dotyczy sporu między rodzeństwem o prawo do czetrokryptowego grobowca rodziców. Zenon J. dowodził, że to on razem z matką wykupił miejsce na grób i go wybudował. Spoczął tam ojciec, potem matka, a następnie wnuczek Teresy S., siostry Zenona. Dziecko pochowano za zgodą rodzeństwa. Zenon J. dowodzi, że to jemu przysługiwało prawo do grobu, ponieważ to on go wybudował i przez wiele lat wnosił opłatę cmentarną (przez ostatnie trzy lata robiła to Teresa S.). Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił powództwo o ustalenie, że Zenonowi J. przysługuje prawo do grobu, opierając się na ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd wskazał, że uprawnienia o charakterze majątkowym, w szczególności prawo decydowania o tym, kto w grobie zostanie pochowany, oraz do zbycia go, przysługują osobie, która na podstawie umowy z zarządem cmentarza nabyła miejsca, wybudowała grób rodzinny i uiściła opłatę. Zasada wyłączności dysponowania działa jednak dopóty, dopóki grób jest pusty. Z chwilą pochowania pierwszego zmarłego i braku umowy między uprawnionymi do pochowania w sprawie przeznaczenia grobu dochodzi do zderzenia praw majątkowych do grobu z prawami osobistymi bliskich zmarłego przysługującymi członkom rodziny. Jeśli najbliżsi nie są w stanie się porozumieć, kto ma spocząć w grobie, na pierwszy plan wysuwają się osobiste prawa osób bliskich zmarłym w postaci kultu ich pamięci. Nie ma znaczenia to, na czyj koszt kupiono miejsce i wybudowano grobowiec – jednej czy kilku osób. Nawet wybudowanie grobu rodzinnego ze środków jednej osoby nie pozwala na uznanie jej za wyłącznie uprawnioną do dysponowania tym miejscem pochówku. Osobie bliskiej pochowanemu przysługuje wiele uprawnień, w tym do współdecydowania o tym, kto zostanie pochowany w wolnych miejscach. Sąd przypomniał, że jeśli rodzeństwo nie dojdzie do porozumienia, kto ma być pochowany, spór rozstrzygnie sąd w trybie postępowania nieprocesowego, analogicznie do spraw o uregulowanie stosunków współwłasności. Sąd Okręgowy wskazał też, że w tej sprawie szersze uprawnienia do grobu ma Teresa S., co wynika z pochowania w grobie jej wnuka. Wyrok utrzymał w mocy Sąd Apelacyjny w Lublinie (sygn. I ACa 16/09)1. O tym, kto ma zostać pochowany w danym grobie, a także co do zasady w zakresie innej czynności dotyczącej grobu (np. remontu nagrobka) winny zadecydować; bliscy w porozumieniu; jeśli nie ma możliwości porozumienia – należy złożyć wniosek do sądu, który rozstrzygnie w trybie postępowania nieprocesowego o tym, kto ma prawo być pochowany w rodzinnym grobie. Sąd badał będzie wszystkie okoliczności sprawy, przede wszystkim powiązania rodzinne, przyznając zapewne pierwszeństwo tym, których łączyła ze zmarłym szersza więź. Czy trzeba mieć zgodę innych członków rodziny żeby przeprowadzić remont nagrobka? Natomiast – czy można znaleźć jakieś wyjście z Pani sytuacji, by jednak nie musieć uzyskiwać zgody na remont nagrobka od innych osób współuprawnionych do grobu? Będzie to zapewne bardzo kłopotliwe, ale moim zdaniem – możliwe. Do wspólności „prawa do grobu” (cokolwiek za to prawo byśmy uznali) stosować należałoby przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Zgodnie z art. 209 Kodeksu cywilnego (w skrócie: każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Przepis ten pozwala dokonać współwłaścicielom określonej czynności (zwanej czynnością zachowawczą) bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Jak wskazuje T. Filipiak w komentarzu do art. 208 Nb2 ( Dadańska, Filipiak, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, red. A. Kidyba, Warszawa 2012): „Jako przykłady czynności zachowawczych można wymienić: wytoczenie powództwa windykacyjnego, które zmierza do odzyskania przez współwłaścicieli utraconego władztwa nad rzeczą i jednocześnie zapobiega utracie prawa własności na skutek zasiedzenia (por. uchwała SN (7) z dnia 15 września 1960 r., I CO 16/60, OSN 1961, nr 2, poz. 31); wystąpienie z wnioskiem o rozgraniczenie nieruchomości (por. orzeczenie SN z dnia 30 marca 1962 r., III CR 237/62, OSN 1963, nr 2, poz. 48); wystąpienie na podstawie art. 10 [ustawy o księgach wieczystych i hipotece] z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CSK 114/05, OSP 2007, z. 4, poz. 46, z glosą S. Rudnickiego); żądanie eksmisji najemcy z lokalu mieszkalnego (por. postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 1973 r., III CR 1366/73, OSP 1975, z. 4, poz. 99). Jako dalsze przykłady wymienia się: sprzedaż rzeczy ze względu na możliwość szybkiego zepsucia się; rozebranie budynku grożącego zawaleniem się (zob. K. Postulski, Czynności zachowawcze (art. 209 NP 1968, nr 10, s. 1491; M. Uliasz, Czynności zachowawcze w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, PS 2004, nr 4, s. 75). Według dyskusyjnego poglądu Sądu Najwyższego czynnością zachowawczą jest też w zasadzie dochodzenie całej należności z tytułu czynszu najmu przez współwłaściciela, który zarządza rzeczą wspólną (por. uchwała SN z dnia 14 czerwca 1965 r., III CO 20/65, OSPiKA 1966, z. 12, poz. 272). Jeszcze większe wątpliwości – z uwagi na podzielność świadczenia i to, że jego przedmiotem nie są pożytki rzeczy – budzi pogląd Sądu Najwyższego, iż czynnością zachowawczą jest dochodzenie przez współwłaściciela nieruchomości, który nią zarządza, zasądzenia na swoją rzecz całego odszkodowania pieniężnego za wyrządzoną czynem niedozwolonym szkodę, polegającą na wycięciu drzew rosnących na wspólnej nieruchomości (tak: wyrok SN z dnia 9 czerwca 1998 r., II CKN 792/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 15; zob. także S. Rudnicki, Komentarz, 2006, s. 301 i n.)”. Czynności zachowawcze to np. drobne naprawy lub konserwacja rzeczy wspólnej (M. Uliasz, Czynności zachowawcze (art. 209 w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Przegląd Sądowy” 2004/4/75). W powyższym wypadku, skoro grób jest w złym stanie i niszczeje, to jego konserwacja i naprawa powinna być uznana za czynność zachowawczą i może być dokonana przez każdego współwłaściciela bez zgody pozostałych. Aby lepiej to sobie uświadomić, wyobraźmy sobie, że np. samochód, który jest przedmiotem współwłasności kilku osób, ma wgniecione drzwi, wchodzi rdza i niszczy lakier – jedynym sposobem na zapobieżenie dalszemu rozwojowi rdzy jest usunięcie dotychczasowej warstwy i polakierowanie drzwi. W takim wypadku może to zrobić każdy ze współwłaścicieli. Oczywiście nie ma gwarancji, że taka argumentacja przekona administrację cmentarza, natomiast na pewno jest to podstawa prawna uzasadniająca Pani działania. 1. R. Horbaczewski, Wyłączne prawo do grobu gaśnie po pochówku, „Rzeczpospolita Prawo”, [online: Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zapytaj prawnika - porady prawne online .
Uchwała dotycząca wyburzenia pomnika Armii Czerwonej jest kierowana do Wojewody Śląskiego, ponieważ ewentualna decyzja w tej sprawie należy do administracji rządowej. Pełna treść przyjętej uchwały: Rada Miasta Częstochowy opowiada się za rozebraniem pomnika poświęconego Armii Czerwonej na cmentarzu Kule w Częstochowie.
26 listopada 2021 Czas czytania: 5 minut Ostatnio Mój Klient zwrócił się do mnie o pomoc w sytuacji, którą przedstawię poniżej. Na cmentarzu komunalnym jest pochowana w grobie ziemnym rodzina mojego Klienta. W bezpośrednim sąsiedztwie jest grób innej rodziny, zaś pomiędzy tymi grobami pozostawała dotychczas niewielka niezagospodarowana przestrzeń. Na jej terenie – za Klienta i zarządcy cmentarza zgodą – miał zostać postawiony grób murowany o szerokości 100 cm. Obecnie, na skutek prac podjętych przez sąsiada rozebrano część wyłożonego przez Klienta chodnika z betonowych płyt i dostawiono z prawej części nagrobek o szerokości 135 cm. Zarówno Mój Klient, jak i zarządca cmentarza zwrócili się do stawiających grób o zaniechanie czynności odwołując się do treści wydanej zgody, jednak bezskutecznie. W związku z powyższym mój Klient jest ciekawy czy może żądać przywrócenia stanu poprzedniego i usunięcia grobowca, którego rozmiary są zbyt duże. Pomoc, a raczej droga prawna którą możemy zrealizować swoje roszczenie zależy od etapu na jakim znajduje się rozbudowa sąsiedniego grobowca. Jeśli możemy stwierdzić, że jest to proces rozpoczęty, a jeszcze nie zakończony wówczas możemy rozważyć wystąpienie z roszczenie z art. 347 § 1 kodeksu cywilnego, ale pod warunkiem, że od rozpoczęcia rozbudowy nie upłynął miesiąc. Jeśli zaś proces rozbudowy jest bardziej zaawansowany albo upłynął okres, o którym mówi art. 347 § 1 kodeksu cywilnego, wówczas pozostaje nam skorzystanie z regulacji zawartej w art. 344 § 1 kodeksu cywilnego, która chroni przed samowolnym naruszeniem posiadania ze strony osoby trzeciej, a celem jej jest przywrócenie stanu poprzedniego to znaczy sprzed rozbudowy. To o czym należy pamiętać to to, aby nie oczekiwać zbyt długo z wystąpieniem do sądu z roszczeniem albowiem ochrona przysługuje nam przez rok od stwierdzenia naruszenia. Skorzystanie z obu wskazanych rozwiązań prawnych wymaga od strony, która występuje z roszczeniem udowodnienie dotrzymania terminu który ma charakter zawitym. Co oznacza, że po jego upływie wystąpienie na drogę sądową nie zasłuży na ochronę prawną, a sąd oddali powództwo. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze i groby nagrobek nie może przekraczać rozmiarów grobu. Szerokość spornego nagrobka wynosi 135 cm (przy grobie 100 cm), co jest niezgodne zarówno z przepisami wyżej wymienionego rozporządzenia Ministra Infrastruktury, jak i regulaminem obowiązującym na cmentarzu. Powyższe prowadzi do wniosku, że roszczenie mojego Klienta ma duże szanse na powodzenie. W efekcie procesu sąd nakaże usunąć płytę otaczającą nagrobek wraz z podmurówka oraz odbudować chodnik po stronie nagrobka rodziców mojego Klienta. Poprzez postawienie nagrobka znacznych rozmiarów sąsiednia rodzina naruszyła posiadanie grobu rodziców mojego Klienta. Obie strony mają prawo do pielęgnacji grobu i kultu pamięci po zmarłych bliskich. Jednak nie może być tak, że prawo jednej osoby do takiego kultu i do posiadania grobu wyprzedza i narusza prawo innej osoby. Powyższa sytuacja, wydarzyła się na świeżo. Na starych cmentarzach, które mają swój klimat i urok często można spotkać sytuacje, że jeden nagrobek zachodzi na drugi, uniemożliwiając swobodne przemieszczanie się pomiędzy nimi. Powyższe jest przykładem zaniechań, których obecnie już nie można wyprostować z powodu bardzo krótkiego okresu na wystąpienie z roszczeniem o zaniechanie naruszeń w przypadku rozbudowy grobu ponad miarę.
a na Cmentarzu Komunalnym Północnym i Cmentarzu Komunalnym Południowym do kopania grobów mo Ŝe by ć u Ŝyty lekki sprz ęt mechaniczny dopuszczony przez Kierownika Cmentarza. 21. Ziemi ę z wykopu albo wydobyt ą z grobu przy dochowaniu mo Ŝna czasowo (przed jej
Odpowiedź: Pomniki zostały zaliczone przez ustawodawcę do kategorii budowli, czyli obiektów budowlanych, które nie są budynkami, ani też – obiektami małej architektury. Budowa pomnika wymaga, co do zasady, ustalenia warunków Zgodnie z definicją określoną w art. 3 pkt 4 ustawy z r. - Prawo budowlane ( z 2017 r. poz. 1332) - dalej pr. bud., obiekty małej architektury to niewielkie obiekty, a w szczególności: obiekty kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury (lit. a.), posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej (lit. b), użytkowe, służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki (lit. c). Należy zauważyć, że obiekty małej architektury służą różnym celom, a ich wspólną cechą są niewielkie rozmiary. Obiektami małej architektury są zatem niewielkie krzyże przydrożne, figury i tym podobne obiekty kultu religijnego oraz niewielkie posągi i tym podobne obiekty architektury ogrodowej. Obowiązujące przepisy nie zawierają definicji „pomnika”. Potocznie przyjmuje się, że pomnik to dzieło rzeźbiarskie (lub rzeźbiarsko-architektoniczne), którego celem jest upamiętnienie ważnego dla zbiorowości zdarzenia lub osoby. Istotny jest natomiast fakt, że w art. 3 pkt 3 pr. bud. ustawodawca zakwalifikował pomniki do kategorii budowli, czyli obiektów budowlanych nie będących budynkami ani też – obiektami małej architektury. Z treści przytoczonych wyżej przepisów wynika zatem jednoznacznie, że pomniki, jako budowle, nie mieszczą się w pojęciu obiektów małej architektury. Budowa pomnika wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, przy czym – wobec braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – pozwolenie na budowę powinno być w takim wypadku poprzedzone decyzją o warunkach zabudowy. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ( z 2017 r. poz. 1073), w przypadku braku planu miejscowego, zmiana zagospodarowania terenu, polegająca na budowie obiektu budowlanego, wymaga ustalenia, w drodze decyzji, warunków zabudowy. Mariola Pacholak, autorka współpracuje z publikacją Serwis Budowlany Odpowiedzi udzielono r.
Pomnik ofiar ukraińskiego ludobójstwa na Wołyniu – pomnik znajdujący się w Krakowie na Cmentarzu Rakowickim przy ulicy Rakowickiej 26. Uchwałę o budowie pomnika podjęła Rada Miasta Krakowa 26 maja 2004 roku. Inicjatorem i fundatorem budowy jest Towarzystwo Pamięci Narodowej im.
Czy władze cmentarza mogą mi zakazać wystawienia konkretnego pomnika – pyta pan Jan. Zwłoki jego ojca zostały pochowane w obrządku katolickim i spoczęły na katolickim cmentarzu. Problem zaczął się, gdy archidiecezja zauważyła, że nagrobek będzie pozbawiony religijnej symboliki. – Ojciec nie należał do osób szczególnie pobożnych, ale chciał być pochowany na tym cmentarzu, choć niedaleko jest też komunalny – tłumaczy pan Jan. – Jedyne, co naprawdę kochał, to był jego pies. Pomnik miał być tego symbolem. Tak naprawdę nic wielkiego, zwykła biała płyta i leżący pies. Jednak archidiecezja nie wyraziła na to zgody – opowiada czytelnik i zastanawia się, czy ma szansę wygrać spór w sądzie. W opisanej sytuacji skarga do sądu na niewiele się zda, bo – zgodnie z przepisami – kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do posiadania cmentarzy grzebalnych i sprawowania nad nimi zarządu. Ten zarząd należy do ich spraw własnych. W związku z tym to one decydują o wyglądzie cmentarza, formie nagrobków, rodzaju sprawowanych obrzędów religijnych. A państwo tę autonomię i niezależność szanuje. Zasadniczo każda nekropolia (zarówno cmentarz wyznaniowy, jak i komunalny) posiada regulamin, w którym znajdują się zapisy mówiące o tym, że wszelkie prace przy grobach wymagają zgłoszenia w kancelarii cmentarza i uzyskania na nie stosownej zgody administratora. Warto jednak wiedzieć, że nawet brak regulaminu nie uniemożliwi właścicielowi cmentarza wykonywania prawa własności. Przy pochówku na cmentarzu wyznaniowym rodzina zmarłego musi liczyć się z wieloma ograniczeniami. Jeśli chodzi o pomnik, to musi on być dostosowany do charakteru i powagi miejsca. A także nawiązywać do symboliki religijnej (jeśli takie jest życzenie zarządcy cmentarza). Nieco inaczej jest na cmentarzach komunalnych, bo te znajdują się pod zarządem gmin (wojewodów, burmistrzów lub prezydentów miast). W związku z tym wznoszone tam grobowce nie muszą mieć żadnego związku z religią, choć mogą mieć związek z każdą, a nie tylko katolicką. Nie oznacza to jednak, że na cmentarzu komunalnym można postawić wszystko, co się chce, bo i tutaj na prace przy grobie trzeba mieć zgodę zarządcy. A gmina może jej nie udzielić, jeśli uzna, że pomnik narusza powagę miejsca. Sprawa przedstawia się jeszcze inaczej w miejscowościach, w których nie ma cmentarza komunalnego. W takiej sytuacji zarząd cmentarza wyznaniowego jest zobowiązany umożliwić pochówek osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących, i to bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Przepisy mówią wyraźnie, że zwłoki takich osób powinny być przez zarząd cmentarza traktowane na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, a w szczególności pod względem wyznaczenia miejsca cmentarnego, właściwego ceremoniału pogrzebowego i wznoszenia „stosownych” nagrobków. Jednak pan Jan także i w tej sytuacji miałby problem z zarządcą cmentarza, a to ze względu na to, że jego ojciec nie należał do innego wyznania, ani nie był ateistą. Jego pogrzeb był przecież katolicki. Sąd nic tu nie pomoże W lutym br. Sąd Najwyższy zajął się sprawą mężczyzny, który toczył spór o pomnik własnego projektu z archidiecezją łódzką. Nagrobek przedstawiał splecione ciała mężczyzny i kobiety przysłonięte całunem. Dla skarżącego były one symbolem miłości, a ich ułożenie symbolizowało znak krzyża. Archidiecezja łódzka nie dostrzegła jednak religijnej symboliki. Co więcej, uznała, że pomnik może obrażać bliskich tych, którzy spoczywają na cmentarzu i budzić niezdrową ciekawość, która w miejscu takim jak cmentarz jest niepotrzebna. Sąd Najwyższy nie opowiedział się za żadną ze stron. Orzekł tylko, że rozdział kościoła od państwa uniemożliwia mu ingerencję w autonomiczne decyzje kościoła. Cmentarz wyznaniowy pozostaje pod jurysdykcją władz kościelnych, a te same mają prawo decydować, co wolno na cmentarzu, a czego nie. Jeszcze przed zakończeniem sporu mężczyzna ekshumował zwłoki żony i przeniósł je na cmentarz ewangelicko-augsburski, który wyraził zgodę na nagrobek w tej formie. Spór jednak wcale się nie skończył. Sprawa trafiła do Trybunału Konstytucyjnego, bo łodzianin jest przekonany, że archidiecezja i kuria naruszyły jego dobro osobiste, jakim jest kult pamięci zmarłej żony. Zdaniem ekspertów szanse na zwycięstwo ma jednak niewielkie. Źródło: wyrok SN z 6 lutego 2015 r., sygn. akt II CSK 317/14 Podstawa prawna Art. 24 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską ( z 1998 r. nr 51, poz. 318). Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP ( z 2013 r. poz. 1169 ze zm.). Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania ( z 2005 r. nr 231, poz. 1965 ze zm.). Ustawa z 31 stycznia 1959 o cmentarzach i chowaniu zmarłych ( z 2011 r. nr 118, poz. 687 ze zm.). Rozporządzenie ministra infrastruktury z 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca grzebalne ( z 2008 r. nr 48 poz. 284). Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL Kup licencję
W przypadku starszych osób niezbędnym dodatkiem na cmentarzu może okazać się ławka cmentarna. Nowoczesne ławki z żywicy lub PCV są bardzo trwałe, a wersje składane pozwalają na sporą oszczędność miejsca wokół nagrobka. Skrzynka umieszczonej pod ławką pozwoli nam schować wszystkie niezbędne przedmioty do sprzątania grobu
W naszej kulturze jesień to czas zadumy. Gdy dni stają się coraz krótsze, a przyroda zamiera, kontemplujemy tajemnice życia i wspominamy tych, których nie ma już z nami. To dobry moment, aby pomyśleć o odpowiedniej ochronie dla rodzinnych nagrobków. Czy można ubezpieczyć pomnik na cmentarzu? Sprawdź, ile kosztuje ubezpieczenie grobu i dlaczego warto zdecydować się na takie rozwiązanie. Ubezpieczenie nagrobka – dlaczego warto o tym pomyśleć? Zadbany nagrobek jest naocznym symbolem naszej pamięci i szacunku do zmarłego, dlatego troszczymy się o porządek wokół miejsca pochówku i stroimy je wiązankami oraz zniczami. Czasami jednak kaprys pogody, losowe zdarzenie lub nieodpowiedzialne zachowanie innych osób może zniweczyć nasze starania, powodując nie tylko zniszczenie dekoracji, ale też trwałe uszkodzenie pomnika. Postawienie nagrobka to spora inwestycja, nawet jeżeli pomnik jest skromny. Uszkodzenie płyty bądź innych jego części może skutkować potrzebą wymiany uszkodzonego fragmentu, a nawet całości. W tej sytuacji jedynym sposobem, aby uniknąć kolejnych wydatków, jest skorzystanie z wcześniej wykupionej polisy obejmującej ubezpieczenie grobu. Jak działa ubezpieczenie pomnika na cmentarzu? Ubezpieczenie nagrobka zazwyczaj nie występuje jako osobna polisa – funkcjonuje jako rozszerzenie ubezpieczenia domu lub mieszkania i działa na podobnej zasadzie. Jeżeli wskazany pomnik ulegnie uszkodzeniu na skutek losowego zdarzenia, które należy do katalogu ryzyk, otrzymasz odszkodowanie pozwalające na naprawę lub wymianę nagrobka. Jakie zagrożenia może objąć ubezpieczenie nagrobków cmentarnych? Zakres ochrony to uszkodzenia spowodowane przez następujące czynniki: uderzenie pioruna, ciężar pokrywy śnieżnej lub lodowej, upadek masztu lub drzewa spowodowanego np. silnym wiatrem (jeżeli drzewo przewróciło się z powodu choroby lub złego stanu, za szkodę odpowiada zarządca cmentarza), uderzenie pojazdu mechanicznego lub statku powietrznego, pożar, powódź, trzęsienie ziemi, wybuch, osuwanie się ziemi, dewastacja, kradzież z włamaniem. Katalog ubezpieczonych zdarzeń może się różnić w zależności od oferty danego towarzystwa, dlatego zanim zdecydujesz się na konkretną opcję, warto porozmawiać z ekspertem i poznać konkurencyjne rozwiązania. Ubezpieczenie nagrobka – ceny Ile kosztuje ubezpieczenie grobu? Ze względu na to, że ubezpieczenie pomnika na cmentarzu nie stanowi osobnej polisy, ciężko wskazać konkretną kwotę. To polisa na dom lub mieszkanie umożliwia ubezpieczenie nagrobka – ceny w tym przypadku zależą nie od samego pomnika, a od nieruchomości będącej głównym przedmiotem ochrony (liczy się przede wszystkim powierzchnia użytkowa oraz rok budowy). Najczęściej koszt kompleksowego ubezpieczenia miejsca zamieszkania wraz z nagrobkiem na cmentarzu zaczyna się od ok. 150 zł. Gdzie można ubezpieczyć pomnik na cmentarzu? Ubezpieczenie nagrobków cmentarnych to dodatkowa opcja, która znajduje się w ofercie polis mieszkaniowych większości towarzystw. Zastanawiasz się, gdzie można ubezpieczyć pomnik na cmentarzu na najlepszych warunkach? Skorzystaj z pomocy eksperta, który porówna wszystkie oferty za Ciebie i pomoże znaleźć rozwiązanie dopasowane do Twoich oczekiwań! Odwiedź Dom Ubezpieczeniowy Spectrum lub zadzwoń do Doradcy Klienta – najbliższe biuro znajdziesz na mapie naszych placówek. Konsultację możemy przeprowadzić również telefonicznie!
Wodyński. Miejsca pamięci żołnierzy niezłomnych istnieją także na cmentarzu w Brańsku, w pobliskiej miejscowości Rudka oraz w Drohiczynie. Kwatera ŁI i ŁII, czyli tzw. Łączka, to miejsce na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie w latach 1948-1956 komunistyczna bezpieka ukryła ciała kilkuset ofiar.
Proboszcz parafii w Suchorzu domaga się pieniędzy od dzieci zmarłych parafian. Za to, że... wymienili nagrobek na mogile rodziców. Ksiądz powołuje się na przepisy, których nie chce pokazać. Andrzej i Sławomira Jóźwiak ze Szczecinka nie chcą zapłacić księdzu z parafii w Suchorzu za wymianę pomnika na grobie na tamtejszym cmentarzu. Pomnik postawiła firma kamieniarska na ich zlecenie. Proboszcz parafii, Włodzimierz Malinowski, domaga się pięciu procent wartości nagrobka. - Wcześniej chciał nawet 10 procent - mówi Andrzej Jóźwiak. - Tylko jakim prawem? Zapłaciliśmy przecież za miejsce na cmentarzu. Dlaczego mamy płacić proboszczowi jakąś prowizję. Konflikt przybrał na sile po 1 listopada. W dniu Wszystkich Świętych na nagrobku rodziców Jóźwiakowie znaleźli kartkę z napisem "proszę uregulować opłatę za postawienie pomnika". Próbowali wyjaśnić sytuację u proboszcza. - Spotkaliśmy się z księdzem kilka razy i on zawsze powoływał się na przepisy kościelne, ale ani razu nam ich nie udostępnił - dodaje Andrzej Jóźwiak i dopytuje. - Na jakiej podstawie mam więc płacić? Nam również nie udało się dotrzeć do uchwał rady parafialnej, nakazującej płacić za wymianę pomnika. Ksiądz Malinowski nie chciał w ogóle rozmawiać z dziennikarzami, odsyłając do rzecznika diecezji. Rzecznik natomiast nie potrafił nawet wyjaśnić, czy istnieje przepis o konieczności zapłaty za wymianę pomnika. W rozmowie z nim okazało się również, że proboszcz z Suchorza nie jest już zarządcą cmentarza. Wydzierżawił go firmie pogrzebowej Orszak z Bytowa. - Na mocy umowy, cmentarzem zarządza prywatna firma - wyjaśnia ksiądz Krzysztof Włodarczyk, rzecznik diecezji. - Dlatego to nie nasz problem, tylko szefostwa tej firmy pogrzebowej. O przepisy dotyczące opłat rodzina powinna dopytywać się u Zernek, właściciel zakładu Orszak, też nie był zbyt rozmowny. W sprawie uchwał rady parafialnej dotyczącej wysokości stawek za wymianę nagrobków odesłał nas do parafii. Dodał, że raczej nie będzie wzywał komornika, aby dochodzić należności od Jóźwiaków. - U mnie jest cennik za usługi na cmentarzu i opłat za wymianę pomnika nie ma- mówi Zernek. W sprawie dziwi, że pieniędzy za wymianę miał domagać się ksiądz, podczas gdy cmentarzem zarządza prywatna firma.
Kwaterze Smoleńskiej Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, których nagrobki stanowią część pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Strony w kategorii „Pochowani w Kwaterze Smoleńskiej Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie”
Do niniejszego kwestionariusza załączamy szkic pomnika. Administracja cmentarza wyraża zgodę na postawienie nagrobka według załączonego wzoru oraz z wypełnionym kwestionariuszem na Cmentarzu Parafialnym w Sierakowicach Kwestionariusz do Zakładu Kamieniarskiego
(wtorek- 08:00-16:00)- zajęcia online -ciekawy program zajęć. Kurs w pełni przygotowuje do pracy na tym stanowisku w szpitalach, przychodniach, laboratoriach, a także w prywatnych placówkach medycznych. -cena 650zł -na zakończenie zaświadczenie na druku MEN O zapisie decyduje kolejność zgłoszeń Szczegóły oraz zapisy: Plus
Ile kosztuje postawienie pomnika na cmentarzu 2021 Ile kosztuje postawienie pomnika na cmentarzu 2020 Pomniki chińskie cena Opłata za postawienie pomnika na cmentarzu parafialnym Cennik nagrobków pojedynczych o dobrej jakości wykonania zazwyczaj mieści się w kwocie 4 000 – 5 000 zł. Wyświetl całą odpowiedź na pytanie „Ile kosztuje postawienie pomnika na cmentarzu 2019″… Cennik nagrobków pojedynczych o dobrej jakości wykonania zazwyczaj mieści się w kwocie 4 000 – 5 000 zł. Ile kosztuje postawienie pomnika na cmentarzu 2020 Opłata za postawienie pomnika na cmentarzu faktycznie w dużej mierze zależy od samego cmentarza. Na każdym cmentarzu opłaty naliczane są inaczej. Niektóre kancelarie parafialne pobierają 10% wartości nagrobka. Z kolei na jeszcze innych obowiązuje konkretny cennik – ceny wahają się od 100 do 500 złotych. Pomniki chińskie cena Pomnik z chińskiego granitu kosztuje łącznie z usługą montażu około 4-6 tysięcy złotych. Biorąc pod uwagę, że nagrobki w Warszawie z kamienia z polskich kamieniołomów prezentują koszty około 6 tysięcy złotych, klientowi nie opłaca się wybrać nagrobka produkcji chińskiej. Opłata za postawienie pomnika na cmentarzu parafialnym Na każdym cmentarzu opłaty naliczane są inaczej. Niektóre kancelarie parafialne pobierają 10% wartości nagrobka. Z kolei na jeszcze innych obowiązuje konkretny cennik – ceny wahają się od 100 do 500 złotych. Z reguły te ceny dotyczą cmentarzy parafialnych i samych opłat za pomnik.
. 42z2jyhapo.pages.dev/97742z2jyhapo.pages.dev/75142z2jyhapo.pages.dev/62442z2jyhapo.pages.dev/2842z2jyhapo.pages.dev/35742z2jyhapo.pages.dev/78842z2jyhapo.pages.dev/45142z2jyhapo.pages.dev/9442z2jyhapo.pages.dev/24842z2jyhapo.pages.dev/86042z2jyhapo.pages.dev/55442z2jyhapo.pages.dev/8642z2jyhapo.pages.dev/29942z2jyhapo.pages.dev/45042z2jyhapo.pages.dev/231
stawianie pomnika na cmentarzu
